Ενα βήμα μπρος, δύο πίσω για τα επικίνδυνα απόβλητα

Η σοβαρότερη, ωστόσο, υπόθεση αφορά τα επικίνδυνα απόβλητα. Στις αρχές Σεπτεμβρίου έπεσε εκ νέου ο πέλεκυς του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ακολούθησε δέσμευση της ηγεσίας του υπουργείου Περιβάλλοντος ότι βρίσκεται ένα βήμα πριν από την υλοποίηση του σχεδιασμού για τη δημιουργία των λεγόμενων ΧΥΤΕΑ (Χώροι Υγειονομικής Ταφής Επικίνδυνων Αποβλήτων), παράλληλα με τη λειτουργία μονάδων επεξεργασίας και διαχείρισης. Στη χώρα σήμερα υπάρχουν μόνο οι ιδιωτικοί χώροι ταφής επικίνδυνων αποβλήτων της ΔΕΗ (ΧΔΒΑ Καρδιάς και Μεγαλόπολης) και της εταιρείας «Αλουμίνιον της Ελλάδας».

Τα σχέδια της πολιτείας όμως για την επίλυση του προβλήματος φαίνεται να ανατρέπονται από απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) που αφορά υφιστάμενες εγκαταστάσεις, οι οποίες λειτουργούν ως χώροι απόθεσης επικίνδυνων αποβλήτων, όπως τα ορυχεία Καρδιάς της ΔΕΗ.

Ειδικότερα, το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο έκανε δεκτή την αίτηση ακυρώσεως που άσκησε ο συνταγματολόγος-δικηγόρος κ. Απόστολος Παπακωνσταντίνου εκ μέρους της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας για την κατασκευή τριών νέων κυψελών εντός του υφιστάμενου Χώρου Διαχείρισης Βιομηχανικών Αποβλήτων (ΧΔΒΑ) στο λιγνιτωρυχείο της ΔΕΗ. Ετσι, δεν χορηγήθηκε έγκριση για την κατασκευή και λειτουργία ΧΔΒΑ πανελλαδικής εμβέλειας, καθώς η ισχύουσα Τεχνική Περιβαλλοντική  Μελέτη (ΤΕΠΕΜ) αφορά τη διαχείριση, κατά κύριο λόγο, προϊόντων αμιάντου προερχομένων από τις εγκαταστάσεις της ΔΕΗ στην Κοζάνη.

Το μεγαλύτερο ποσοστό επικίνδυνων αποβλήτων στη χώρα παράγεται κυρίως σε Αττική (37%), Κεντρική Μακεδονία (16%) και Στερεά Ελλάδα (13%). Σύμφωνα με στελέχη του υπουργείου, με βάση τις ποσότητες προς διάθεση, θα δρομολογηθεί η δημιουργία των ΧΥΤΕΑ στις Περιφέρειες Στερεάς Ελλάδας, Αττικής, Κεντρικής Μακεδονίας, Θεσσαλίας, Δυτικής Μακεδονίας και Πελοποννήσου, σε συμφωνία με τους τοπικούς φορείς.

«Σε κάθε περίπτωση, η χωροθέτηση και δημιουργία ΧΥΤΕΑ περιφερειακού ή διαπεριφερειακού επιπέδου θα αντιμετωπισθεί εντός του 2016, με επιστημονική τεκμηρίωση και διάλογο με τις τοπικές κοινωνίες, σε συνθήκες αυστηρού κοινωνικού ελέγχου και αντισταθμισμάτων άρσης και αποτροπής της προκαλούμενης περιβαλλοντικής ζημιάς» αναφέρουν στο «Βήμα» οι ίδιες πηγές.

Ομως το πρόβλημα δεν περιορίζεται στην έλλειψη κατάλληλων χώρων διάθεσης ή επεξεργασίας επικίνδυνων αποβλήτων. Οι δυσκολίες στη διαχείριση ξεκινούν από το γεγονός ότι δεν υπάρχουν σαφή στοιχεία για την υφιστάμενη κατάσταση. Κατ'εκτίμηση, υπολογίζεται ότι παράγονται ετησίως περί τους 280.000 τόνους τοξικών αποβλήτων (οι μισοί από τις βιομηχανίες). Από το σύνολο των βιομηχανικών αποβλήτων το 24% βρίσκεται προσωρινά αποθηκευμένο (σε πολλές περιπτώσεις για οκτώ ως δέκα χρόνια), για το 21% δεν υπάρχει καταγεγραμμένη διαχείριση, στο 22% γίνεται διάθεση, ενώ στο 33% γίνονται εργασίες ανάκτησης.

Είναι αξιοσημείωτο ότι, λόγω του τεράστιου οικονομικού κόστους για τη μεταφορά των επικίνδυνων αποβλήτων σε μονάδες διαχείρισης στο εξωτερικό, με δεδομένο ότι δεν υφίστανται στην Ελλάδα ειδικές εγκαταστάσεις, οι επιχειρήσεις εδώ και χρόνια επιλέγουν την παράνομη αποθήκευσή τους στις εγκαταστάσεις τους. Οπως αναφέρεται και στην πρόσφατη έκθεση του WWF Ελλάς για την εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας (Οκτώβριος 2016), η παράνομη διάθεση επικίνδυνων αποβλήτων έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ενωση, καθώς η οικονομική κρίση και το υψηλό κόστος ασφαλούς διάθεσης έχουν δώσει κίνητρο για δημιουργία εγκληματικών οργανώσεων γύρω από τα απόβλητα.

Εγκύκλιος
Για τη μακρά αποθήκευση αποβλήτων (τα λεγόμενα και «ιστορικά απόβλητα»), τα οποία έχουν παραχθεί κατά τα προηγούμενα έτη, εντός των βιομηχανικών εγκαταστάσεων, κάτω από άγνωστες συνθήκες, γίνεται μια προσπάθεια διαχείρισης του προβλήματος. Η Διεύθυνση Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης του υπουργείου εξέδωσε εγκύκλιο με την οποία διευκρινίζει ότι οι βιομηχανίες πρέπει να έχουν ολοκληρώσει την απομάκρυνση ή διαχείριση των αποθηκευμένων αποβλήτων και την αποκατάσταση των χώρων έως τις 30.6.2018. Θα πρέπει να έχει προηγηθεί η υποβολή του προγράμματος συμμόρφωσης για τη διαχείριση και απομάκρυνσή τους (η προθεσμία έληξε τον Ιούνιο). Μέχρι στιγμής, λίγες εταιρείες έσπευσαν να καταρτίσουν σχέδιο συμμόρφωσης για τα τοξικά που έχουν κρυμμένα στις εγκαταστάσεις τους, καθώς, με αποδυναμωμένες τις κρατικές υπηρεσίες ελέγχου, δύσκολα θα εντοπιστούν οι παραβάτες.


Αισιοδοξία
Αναμένονται μειώσεις του ευρωπροστίμου
Οσον αφορά την επιβολή του ευρωπροστίμου των 10 εκατομμυρίων ευρώ εφάπαξ και των 30.000 ευρώ ανά ημέρα καθυστέρησης της ολοκλήρωσης του σχεδίου διαχείρισης επικίνδυνων αποβλήτων, στελέχη του υπουργείου δηλώνουν την αισιοδοξία τους ότι θα υπάρξουν μειώσεις.

Κατ'αρχάς, όπως υποστηρίζουν, οι 30.000 ευρώ ανά ημέρα θα υπολογιστούν τον Μάρτιο του 2017, δηλαδή στο τέλος του εξαμήνου από τη λήψη της απόφασης του ευρωδικαστηρίου. Αν έχει σημειωθεί πρόοδος στα τρία στοιχεία των αιτιάσεων της καταδίκης - δηλαδή εάν έχει εγκριθεί το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Επικινδύνων Αποβλήτων (ΕΣΔΕΑ), έχουν δρομολογηθεί οι ΧΥΤΕΑ και έχει ξεκινήσει η διαχείριση των ιστορικών αποβλήτων -, αναμένεται να υπάρξει και ανάλογος περιορισμός του προστίμου.

Οπως αναφέρει στέλεχος του υπουργείου, «το ΕΣΔΕΑ είναι θέμα δύο, τριών εβδομάδων για να εγκριθεί. Παράλληλα, ορισμένοι ΧΥΤΕΑ θα έχουν έως τον ερχόμενο Μάρτιο δρομολογηθεί - όχι κατασκευαστεί. Θα έχει προχωρήσει η διαχείριση ενός ποσοστού των ιστορικών αποβλήτων καθώς ήδη διάφορες επιχειρήσεις έχουν υποβάλει εμπρόθεσμα προγράμματα συμμόρφωσης. Αρα, τον... τελικό λογαριασμό θα τον δούμε σε πέντε μήνες, ανάλογα με την πρόοδο που θα έχει γίνει».